Odma olejowa: aktywna vs pasywna — zasada działania, objawy awarii i kiedy warto serwisować

Odma olejowa: aktywna vs pasywna — zasada działania, objawy awarii i kiedy warto serwisować

Odma olejowa to jeden z tych podzespołów silnika, który potrafi przejść niezauważony — aż do momentu awarii. Choć nie jest dużym komponentem, jej kondycja ma kluczowe znaczenie dla trwałości jednostki, szczelności układów i prawidłowej emisji spalin. W tym artykule wyjaśniam:

• czym jest odma olejowa i jaki pełni cel,

• jakie są różnice między odmą pasywną a aktywną,

• jakie symptomy świadczą o jej nieprawidłowościach,

• kiedy serwisować lub wymieniać odma,

• oraz jak dbać o nią, by uniknąć kosztownych usterek.

Co to jest odma olejowa i dlaczego jest ważna?

Ewolucja pracy silnika sprawia, że podczas spalania i ruchów tłoków część gazów przedostaje się do skrzyni korbowej — mieszając się z oparami oleju. Jeśli nie zostaną one właściwie odprowadzone, w skrzyni zaczyna narastać nadciśnienie. To z kolei może prowadzić do wypychania oleju przez uszczelki, wycieków i strat w kulturze pracy jednostki.

Odma olejowa odpowiada za kontrolowany przepływ tych gazów — z komory korbowej do układu dolotowego — gdzie następnie mogą zostać ponownie spalone. Dzięki niej silnik unika nadciśnienia, a emisja zanieczyszczeń jest ograniczona.

Odma pasywna kontra aktywna — co je różni?

Chociaż zarówno odmę pasywną, jak i aktywną łączy cel działania (odprowadzanie gazów), różnią się mechanizmem i precyzją:

W praktyce coraz więcej aut jest wyposażonych w odmę aktywną — bo pozwala ona bardziej precyzyjnie sterować procesem odpowietrzania skrzyni korbowej i unikać nadmiernego zabrudzenia kolektora ssącego czy turbiny.

Typowe objawy uszkodzonej odmy

Kiedy odma zaczyna działać niewłaściwie, mogą pojawić się pewne sygnały ostrzegawcze, często mylone z innymi awariami:

1. Podwyższone zużycie oleju
   Jeśli odma przepuszcza olej do układu dolotowego, silnik może go spalać, co wymusza częstsze dolewanie.

2. Dymienie z wydechu
   Niebieskawy dym to klasyczny objaw, że do komór spalania trafia olej — często przez nieszczelność membrany odmy.

3. Nierówna praca silnika / wypadanie zapłonów
   Uszkodzenia odmy mogą powodować zasysanie „fałszywego powietrza” — czyli powietrza niekontrolowanego, które zaburza mieszankę paliwowo-powietrzną.

4. Wycieki oleju
   Jeśli odma nie usuwa gazów, wzrost ciśnienia w skrzyni korbowej może wypychać olej przez uszczelki.

5. Gwizd lub charakterystyczne dźwięki
   Nieszczelność membrany lub wadliwy zawór mogą powodować piski lub gwizdy, szczególnie zauważalne na biegu jałowym.

6. Spadek mocy i zwiększone spalanie
   Odma zakłócać może równowagę układu dolotowego, co wpływa na osiągi i efektywność paliwową.

Zignorowanie tych symptomów może prowadzić do poważnych konsekwencji — od uszkodzenia turbiny, przez zabrudzenie kolektora, aż po kosztowny remont silnika.

Jak samodzielnie sprawdzić stan odmy?

Nie zawsze potrzebujesz zaawansowanego sprzętu, by ocenić działanie odmy. Oto kilka podstawowych kroków:

• Otwórz korek wlewu oleju przy pracującym silniku — jeśli czujesz silne zasysanie lub korek „tańczy”, to może być znak nieszczelnej odmy.

• Sprawdź przewody odmy: jeśli są mocno zaolejone lub wewnątrz widoczna jest emulsja (tzw. „majonez”), to znak, że coś jest nie tak.

• Obserwuj dymienie, spadek oleju i nierówności w pracy silnika — jeśli są, zbadaj odma.

• Jeśli masz dostęp do narzędzi diagnostycznych, sprawdź podciśnienie w układzie dolotowym lub działanie zaworu odmy za pomocą komputera.

Kiedy serwisować lub wymienić odmę?

Odma pracuje w trudnych warunkach — wysokie temperatury, olej, osady, kondensat. Z czasem membrana traci elastyczność, zawór może się zacinać, a przewody stają się nieszczelne.

• Jeśli zauważysz objawy takie jak dymienie, spadek mocy, zużycie oleju — to sygnał, że trzeba ją sprawdzić.

• W przypadku prostych systemów pasywnych często wystarcza wymiana zaworu lub przewodów.

• W nowoczesnych układach z odmą aktywną częściej trzeba wymienić cały moduł — zwłaszcza gdy zawór jest zintegrowany z pokrywą zaworów.

• Dobrym momentem na kontrolę odmy jest każdy większy serwis silnika — np. przy wymianie rozrządu lub czyszczeniu układu dolotowego.

Koszty naprawy i eksploatacji

Koszty zależą od typu odmy i konstrukcji samochodu:

• W prostych systemach pasywnych: wymiana zaworu lub przewodów to wydatek rzędu 100–200 zł.

• Gdy trzeba wymienić cały moduł, koszt części często mieści się w granicach 200–400 zł, plus robocizna (300–600 zł).

• W odm łach aktywnych (często zintegrowanych z pokrywą zaworów) ceny są wyższe — czasami 500–1200 zł za część, a razem z montażem nawet do 1500 zł.

• Dodatkowo jazda z niesprawną odmą generuje ukryte koszty — czyszczenie kolektora, turbiny, naprawa czujników — które mogą przeważyć nad samym kosztem odmy.

Jak dbać o odmę, by służyła długo?

Aby wydłużyć żywotność odmy:

1. Regularna wymiana oleju i filtrów
   Świeży, czysty olej mniej się pieni i nie tworzy tyle osadów, które mogłyby zatykać przewody odmy.

2. Stosowanie oleju o zalecanych parametrach
   Zbyt gęsty lub zbyt zanieczyszczony olej obciąża membranę i zawór.

3. Czyszczenie przewodów i kontrola szczelności
   Regularne oględziny pozwalają wcześnie wykryć zużycie czy pęknięcia.

4. Unikanie częstych, krótkich tras
   Przy krótkich przejazdach w układzie często powstaje emulsja olejowo-wodna, która przyspiesza zużycie elementów odmy.

5. Profesjonalne przeglądy warsztatowe
   Warto podczas regularnych serwisów, przy okazji większych napraw silnika, sprawdzić odma.